Anıt geleneği, Türk kültüründe başlangıcından beri varolmuştur. Türkiye’deki anıt heykel uygulamaları ise Cumhuriyet döneminde görülmeye başlanmıştır. Anıt heykeller, gerek yer aldıkları mekanlar, gerekse eser türü olarak çağdaş sembollerdir ve ulusal bilincin yaratılması sürecine denk düşmektedir (Osma, 2002, 503). Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren, yeni bir eser grubu olan anıt heykeller, kent mekânlarına dikilmeye başlamıştır (Osma, 2006: 89). Anıtlar öncelikle önemli kentlere, ülkenin en batısındaki Tekirdağ (1929) ve Edirne’ye (1931), doğuda ise Amasya (1929), Adana (1932) ve Elazığ’a (1933) dikilmiştir (Kreiser. Çev. Yılmazer, 2010). Heykel sanatının topluma ulaşmasında anıt uygulamaları daha etkili bir rol oynamıştır (Tansuğ, 1986: 209). Koruma bağlamında anıt, ICOMOS’un tanımına göre, “arkeolojik, tarihsel, estetik ya da etnografik önemiyle tanınan” ve bundan ötürü korunmaya değer bulunan her tür taşınmaz mal (Sözen ve Tanyeli, 2017) olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizin dört bir köşesine kazandırdığı anıtsal heykelleriyle izler bırakan Prof.Dr.Tankut Öktem, ülkemizin yetiştirdiği önemli heykeltıraşlarından olup 1973 yılında Edirne Belediyesi’nin açmış olduğu yarışma ile kentimize “Kırkpınar Anıt Heykeli”ni kazandırmıştır. Konya’da 1940 yılında doğan Tankut’un çocukluğu Edirne’de geçmiştir. Veteriner olan babasının onu sanata teşvik etmesiyle 2 yaşında resim yapmaya başlamıştır. İlk ve orta öğrenimini Edirne’de tamamlamıştır. Orta kısmını bitirdiği Edirne Lisesi’nde öğrenimini sürdürürken İstanbul’a yerleşerek lise öğrenimini İstanbul’da devam ettirmiştir. Devlet Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nun Seramik bölümüne kayıt yaptırmasına rağmen hocası heykeltıraş Hakkı Karayiğitoğlu’nun etkisiyle heykeltıraşlığa yönelmiştir. Öğrencilik yıllarında katıldığı yarışmalarda dereceler yaparak ödüller kazanmıştır. Okulun 3. sınıfında Dünya Genç Heykeltıraşlar Yarışması’nda birincilik ödülü kazanmıştır. 1962 yılında Almanya’da Porzellanfabrik Schönwald’de stajlarını tamamlamıştır. 1970 yılında öğretim üyesi kadrosuna geçmiştir. 1980-1982 yılları arasında İstanbul Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu Müdürlüğü görevini yürütmüştür. 20 Temmuz 1982 tarihinde yükseköğretim yasası kapsamında, İstanbul Devlet Tatbiki Güzel Sanatların, Marmara Üniversitesi bünyesine geçmesinden sonra heykel bölümünü kurarak ilk başkanı olmuştur. 1999 yılına kadar fakülte senato üyeliği ve YÖK Sanat Milli Komitesi Marmara Üniversitesi temsilciliği görevini yürüten Tankut, 1999 yılında “Devlet Sanatçısı” ödülüne lâyık görülmüştür. 1973 yılına kadar modern heykeller yapmış daha sonraki yıllarda figürlü heykeller yapmaya başlamıştır. Anıtlarında Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu, Millî Mücadele yıllarını konu edinmiştir. Çok sayıda Atatürk anıtı yapan Öktem, eserlerinde Atatürk’ü bir kaidenin üzerinde yalnız göstermektense yarattığı toplumla göstermeyi tercih etmiştir. Heykellerinden bazıları şunlardır; Atatürk ve Harbiyeli Anıtı, Harbiyeli Şehitler Anıtı, Kuvâ-yi Milliye ve Cumhuriyet Anıtı, Amasya Tamimi Anıtı, Zonguldak Maden İşçileri Anıtı, Kastamonu Türk Kadınları Anıtı, Balkan Savaşı Anıtı, Mağusa Büyük Özgürlük Anıtı, Atatürk – İnönü – Fevzi Çakmak Anıtı, Nazım Hikmet Heykeli, Uğur Mumcu Anıtı, Yaralı Asker Anıtı, Piyade Atatürk Anıtı, Denizkızı Heykeli, Kangal Köpeği Heykeli, Atatürk Heykeli (Bodrum), Sevgi Anıtı (Seul), Barış Akarsu Heykeli, Atatürk ve Gençler Heykeli ile Kırkpınar Anıtıdır. Prof.Dr.Tankut Öktem, Kırkpınar Anıtı’nı 1973 yılında kentimize kazandırmıştır. Edirne Belediyesi tarafından “Kırkpınar Anıtı” ile ilgili bir yarışma açılmıştır. Açılan bu yarışmaya heykeltraşlar çeşitli eskizler ile katılmıştır. Tankut Öktem’in çalışması uygun bulunarak anıtın yapımı heykeltraş Tankut Öktem’e verilmiştir. Kırkpınar’ın sembolü olan, güç ve kuvveti en iyi simgeleyen ve dört pehlivanın güç gösterisini anlatan Anıt, İstanbul’dan getirilerek Bedesten’in batı yönünde düzenlenen alana konmuştur. Anıtın hemen yanında ve Anıtın içinde bulunduğu 40 yalaktan su akıtan havuzun projesi ise mühendis Oral Alkan tarafından yapılarak bu komple anıt Edirne’ye kazandırılmıştır. 1973 yılında Edirne Belediyesi tarafından Bedesten dükkânları önünde yaptırılan Kırkpınar Anıtı 100 bin ve yanındaki havuz 50 bin lira olmak üzere toplam 150 bin liraya mal olmuştur (Bilar, 2017, c:2, s.315) Edirne Belediye Başkanı Sayın Recep Gürkan, bedesten çarşısı yanında bulunan “Kırkpınar Anıtı”nı saraçlar caddesinden kaldırılan heykelin yerine taşınması için gerekli çalışmaları başlatmıştı. Anıtın taşınma süreci tamamlanmış olup açılışı da 660. Kırkpınar Yağlı Güreşleri’nin açılış günü olan 9 Temmuz 2021 Cuma günü yapılacaktır. Ünlü heykeltıraşımızın değerli bir çalışması olan “Kırkpınar Anıtı Heykeli” bundan böyle saraçlar caddesinde halkımız, kentimize gelen yerli ve yabancı turistler tarafından daha çok izlenecektir. Bu sanatsal eser daha görünür olacaktır. Düzenlemesi yapılan anıt heykelin yanına, anıt heykel ile ilgili bilgiler ile birlikte Kırkpınar Yağlı Güreşleri’nin tarihi ile ilgili bilgi panosunun konulması ve pano da karekod uygulamasına yer verilmesi önemlidir. Karekod uygulaması ile Edirne Belediyesi’nin www.edirnekirkpinar.com adresine yönlendirilerek anıtı simgeleyen ve kentimizi UNESCO’nun Somut Olmayan Kültür Mirası Listesinde temsil eden “Kırkpınar Yağlı Güreşleri Festivali” ile ilgili detaylı bilgilere ulaşılması sağlanmalıdır. 5 Aralık 2007’de İstanbul’da geçirdiği trafik kazasında hayata veda eden Prof.Dr.Tankut Öktem’i kentimizde bıraktığı bu eseriyle yad ediyoruz. Öktem gibi değerler, bıraktıkları eserleriyle, yapıtlarıyla ölümsüzleşerek aramızda yaşamaya devam etmektedir. Kentimize eserler kazandıran değerli büyüklerimizi rahmet ve minnetle anıyor, bu sanatsal değerin öne çıkarılması için yapılan çalışmada emeği geçenleri kutluyor, başarılar diliyorum.
Kaynaklar Bilar, Ender (2017) Kırkpınar yağlı güreşleri almanağı -1923-1983- cilt:2, İstanbul: Edirne Belediye Başkanlığı yayınları no.28, s.384. KREİSER, Klaus.(2010) Ulus’tan Bakanlıklara: Atatürk Döneminden Kalma İki Anıt. Çev: Zehra Aksu Yılmazer. Goethe-Institut Ankara:2010. OSMA, Kıvanç. (2002)‘Cumhuriyet Döneminde Cumhuriyetin Anıtları: Anıt Heykeller, Türkler, Cilt:18, 2002, Yeni Türkiye Yayınları, s.503-512. OSMA, Kıvanç.(2006) “Cumhuriyet Dönemi Anıt Heykellerinde Kadın İmgesi”, Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 30(1):89-107 Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2017). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi
